Anonim şirketlerde hisse devri, pay sahiplerinin hisselerini başka kişilere devretmesini ifade eder ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde belirli kurallara tabidir. Bu süreç, payların senede bağlanıp bağlanmamasına ve pay türüne göre farklılık gösterir. Anonim şirketlerde hisse devri, hissedarların şirkete katılımını sağlamak, ortaklık yapısını değiştirmek veya mevcut hissedarların hisselerini satmak amacıyla gerçekleştirilebilir.
Bunun yanı sıra, şirketin birleşme veya devralma süreçlerinde, yönetim değişikliklerinde ya da miras yoluyla intikal eden hisselerin el değiştirmesi gerektiğinde de hisse devri zorunlu hale gelebilir. Aşağıda, anonim şirketlerde hisse devri süreçleri adım adım açıklanmıştır.
Nama Yazılı Hisse Senedi Devri
Nama yazılı hisse senetleri, ciro edilerek ve zilyetliğin devri yoluyla başkasına devredilebilir. Ancak, devrin geçerli sayılabilmesi için pay defterine kayıt edilmesi zorunludur. Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı payların devri, şirket yönetiminin onayına tabidir. Şirket, devralan kişinin ödeme yeterliliğinden şüphe ederse ve gerekli teminat sağlanmazsa devri onaylamayabilir. Şirketin devri reddetmesi durumunda hissedar, mahkemeye başvurarak kararın iptalini talep edebilir.
Bu süreçte, hissedar öncelikle şirket yönetimine noter onaylı bir ihtarname göndererek devrin hukuki gerekçelerle reddedildiğini belgelemelidir. Ardından, yetkili ticaret mahkemesine başvurularak hisse devrinin gerçekleşmesi için dava açılabilir. Mahkeme sürecinde, hissedarın mali durumunun uygunluğu, şirket sözleşmesine aykırılık olup olmadığı ve devralanın ödeme kapasitesi gibi hususlar değerlendirilir. Mahkeme, hisse devrinin geçerli olup olmadığına ilişkin nihai kararı verecektir.
Nama yazılı hisse senetlerinin devri konusunda şirket sözleşmesi önemli bir rol oynar. Bazı şirketlerde, hissedarlar arasında ön alım hakkı (rüçhan hakkı) tanınmış olabilir. Bu durumda, mevcut ortaklara öncelikli olarak hisseyi satın alma hakkı verilir. Böylece, şirketin ortaklık yapısının dışarıdan gelecek kişiler tarafından kontrol edilmesi önlenebilir. Ayrıca, şirket yönetimi, devralan kişinin şirkete olan katkısını değerlendirme hakkına sahiptir ve gerekirse devri onaylamama yetkisini kullanabilir.
Hamiline Yazılı Hisse Senedi Devri
Hamiline yazılı hisse senetleri, fiziksel olarak devredildiğinde sahip değiştirmiş olur. Ancak, 2021 yılında yürürlüğe giren düzenlemeler gereği, bu senetlerin devri Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) bildirilmelidir. Bildirim yapılmadığında, devralan kişi paya bağlı haklarını kullanamaz.
MKK bildirimi, anonim şirketlerin şeffaflığını artırarak hisse sahiplerinin resmi olarak kayıt altına alınmasını sağlamaktadır. Bu süreç, hisse devrini gerçekleştiren tarafın, Merkezi Kayıt Kuruluşu sistemine giriş yaparak hisse devri bildirimini elektronik ortamda tamamlamasıyla gerçekleşir. Bildirimin, hisse senedinin devrinden itibaren en geç beş iş günü içinde yapılması gerekmektedir.
Aksi takdirde, devralan kişi hisseye bağlı haklarını kullanamaz ve devrin geçerliliği riske girebilir. Böylece, şirket yönetimi ve kamu otoriteleri, hisse hareketlerini daha iyi takip edebilir. Hamiline yazılı hisse senedi sahipleri, hisselerinin devri öncesinde MKK sistemine kaydını eksiksiz yapmak zorundadır.
Senede Bağlanmamış (Çıplak) Payların Devri
Senede bağlanmamış anonim şirket payları, yazılı bir devir sözleşmesi ile devredilebilir ve pay defterine işlenmelidir. Bu tür devirler, alacağın temliki hükümlerine göre yapılır ve noter onayı zorunlu değildir. Ancak, bedeli tamamen ödenmemiş payların devri, şirketin onayına bağlıdır. Şirket, devralanın ödeme yeterliliğinden şüphe duyarsa teminat talep edebilir.
Noter onayı veya resmi tescil gerekliliği olmaması nedeniyle, taraflar arasında doğabilecek anlaşmazlıklara karşı hukuki güvence sağlamak açısından riskler barındırabilir. Ayrıca, devralan tarafın pay sahipliğinin resmileşmesi için pay defterine kayıt işlemi dikkatle takip edilmelidir. Bu devir işlemlerinde, şirket yönetimi genellikle devralan kişiyi değerlendirme hakkına sahiptir. Çıplak payların devri sürecinde, noter onayı zorunlu olmasa da sürecin hukuki geçerliliğini artırmak için noter tasdiki önerilmektedir.
Anonim Şirketlerde Hisse Devri Vergisel Yükümlülükler
Anonim şirketlerde hisse devri, belirli şartlar altında vergi avantajları sunar:
- Gerçek kişilerin sahip olduğu hisse senetleri, edinim tarihinden itibaren iki yıl elde tutulduktan sonra devredilirse, elde edilen kazanç gelir vergisinden istisna edilir.
- Limited şirketlerde ise bu tür bir vergi avantajı bulunmamaktadır. Bu sebeple, birçok limited şirket anonim şirkete dönüşerek vergi avantajlarından yararlanmaktadır.
Anonim Şirket Hisse Devrinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Pay Defterine Kayıt: Nama yazılı paylarda devir işleminin geçerli olması için pay defterine kayıt zorunludur. Kayıt olmadan devralan kişi paya bağlı haklarını kullanamaz.
- Şirket Onayı: Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı payların devri, şirket onayına tabidir. Şirket, devralanın ödeme yeterliliğini değerlendirerek teminat isteyebilir.
- MKK Bildirimi: Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, MKK’ya bildirilmelidir. Bildirim yapılmazsa devir geçersiz sayılır.
- Noter Onayı: Anonim şirketlerde hisse devri için noter onayı zorunlu değildir. Ancak, hukuki güvence sağlamak için noter tasdikli devir sözleşmesi yapılabilir.
- Vergi Planlaması: Hisse devri sürecinde ortaya çıkabilecek vergi yükümlülüklerinin önceden değerlendirilmesi, ileride karşılaşılabilecek mali riskleri azaltacaktır.
- Şirket Ana Sözleşmesi: Şirket sözleşmesinde, hisse devri ile ilgili özel düzenlemeler olup olmadığı incelenmelidir.
Sonuç ve Öneriler
Anonim şirketlerde hisse devri süreci, pay türüne ve şirket içi prosedürlere bağlı olarak farklı yollar izleyebilir. Vergisel avantajlar ve hukuki yükümlülükler göz önünde bulundurularak, hisse devrinin dikkatli bir şekilde planlanması gerekir.
Anonim şirketlerde hisse devri, yalnızca bir ortaklık değişimi değil, aynı zamanda şirketin finansal ve yönetimsel yapısını etkileyen önemli bir süreçtir.
Kurumsal Şirket Hattı : +90 (542) 645 60 29 – paysenedi@gmail.com
